Çevresel Uyarılara Tepki

Canlıya dış ortamdan gelen fiziksel etki, kimyasal maddeler, ortam sıcaklığı, basınç vb. değişkenler çevresel uyarılardır.

Bir hücreliler çevrelerinden gelen uyarılara karşı tepki gösterirler.Göllerde yaşayan öglena kloroplast taşıyan üretici bir canlıdır.Göz lekesi sayesinde fotosentez için gereksinim duyduğu ışığı algılar ve o yöne doğru hareket eder.Diğer bir hücreli canlı olan paramezyumun da ortam suyu soğuk olduğunda oradan uzaklaştığı, ılık olduğunda ise ortama yaklaştığı gözlemlenir.

Çok hücreli organizmalar da çevrelerindeki uyarılara karşı tepki gösterir.Köpeğin ses duyduğunda kulağını dikleştirmesi, küstüm otu bitkisinin dokunmaya karşı yapraklarını kapatması çevresel uyarılara gösterdikleri tepkidir.

Üreme

Canlılar soylarını devam ettirebilmek için ürerler.Üreme, canlının kendi benzerini meydana getirmesidir.

Bakterinin ikiye bölünerek kendine benzer yeni hücreler meydana getirmesi bir eşeysiz üreme şeklidir.

Genellikle bir hücreli canlılarda üreme bölünme ile olur.Eşeysiz üremeye bazı çok hücrelilerde (örneğin bazı bitkilerde, süngerlerde vb.) de rastlanır.

Eşeyli üreme ise aynı türe ait farklı iki cinsiyetteki canlının üreme hücrelerinin birleşmesiyle yeni bir canlı meydana gelmesidir.

Bazı bir hücrelilerde ve çok hücrelilerde eşeyli üreme görülür.Çok hücreli olan leylek yumurtlayarak eşeyli ürer.

Boşaltım

Canlılığın sürdürülmesi için gerçekleşen yaşamsal olaylardan biri de boşaltımdır.Çünkü bir hücreli ya da çok hücreli canlılarda metabolizma sonucunda oluşan atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılması gerekir.Metabolizma atıklarının hücrelerden uzaklaştırılmasına boşaltım denir.Bir hücreli organizmalar atık maddeleri hücre zarından (hücre yüzeyinden) dışarı atar.Tatlı suda yaşayan paramesyum, öglena, amip gibi bir hücreliler fazla suyu boşaltım kofuluyla (kontraktil kofulla) hücreden uzaklaştırır.Çok hücreli bir canlı olan çilekte ise gövdeden gelen fazla su, yaprak uçlarından damlama yoluyla atılır.Böylelikle her iki canlı çeşidi de hücrelerinde su dengesini sağlamış olur.

Çok hücreli organizma olan hayvanlarda boşaltım; sindirim, solunum ve boşaltım sistemleri sayesinde gerçekleşir.Katı boşaltım atıkları sindirim sistemiyle, atık solunum gazları ise solunum sistemi ile atılır.Su ve suda çözünmüş atık maddeler de boşaltım sistemiyle vücuttan uzaklaştırılır.

Hareket

Bütün canlılar hareket edebilirler.Bir hücreli canlılarda hareket farklı yapılarla sağlanır.Örneğin paramesyum ve öglenada hareket sil, kamçı vb. yapılar ile sağlanırken amipte sitoplazma içeriğinin yer değiştirmesiyle (yalancı ayaklarla) olur.Bir hücrelilerde hareket genellikle uyarıya yönelme ya da uyarandan uzaklaşma biçimindedir.

Çok hücreli canlılarda ise farklı hareket biçimleri gözlenebilir.Hayvanlarda bu hareketleri gerçekleştirmede iş gören bacak, kanat, yüzgeç gibi organlar ve güçlü kaslar gelişmiştir.Çeşitli uyaranlara karşı geliştirilen tepki ve hareketler daha karmaşıktır.

Büyüme ve Gelişme

Canlıları cansızlardan ayıran özelliklerden biri de büyümedir.Bir hücreli canlılar bölünerek çok sayıda yeni birey meydana getirebilir.Hücre bölünmesi, var olan bir hücreden iki yeni gücrenin oluşmasıdır.Yeni bölünmüş hücreler, gelişimini tamamlamış bireyler oluşuncaya kadar büyümesini sürdürür.Büyüme hücre kütlesinin artışıyla olur.

Çok hücreli canlılarda ise büyüme doku hücrelerinin bölünmesi ve hücre kütlesinin artışı sonucu olur.

Zigottan itibaren ergin birey oluşuncaya kadar geçen sürece gelişme denir.

Çok hücreli canlılarda gelişme, art arda devam eden hücre bölünmesi ve hücre farklılaşması sonucunda tamamlanır.Gelişmenin sonucunda çok sayıda farklılaşmış hücrenin bir araya gelmesiyle türe özgü özellikleri taşıyan ergin bireyler meydana gelir.Örneğin insanda zigotun bölünmeye başlamasından yetişkin bir birey olana kadar geçen süreçte trilyonlarca hücre oluşur ve farklılaşır.

Canlıların belirli bir ömür uzunlukları vardır ve bu ömür uzunlukları canlıya göre değişebilir.Örneğin mayıs sineklerinin erginleri sadece bir gün yaşarken bazı ağaç türleri yüzlerce yıl yaşayabilmektedir.

Solunum

Canlılar yaşamlarını sürdürürken gerekli olan enerjiyi besinlerde depo edilen kimyasal bağ enerjisinden karşılar.Bu enerjinin açığa çıkarılma sürecine solunum denir.Hücrelerde oksijenli ve oksijensiz olmak üzere iki çeşit solunum gerçekleşir.

Hücrede oksijen kullanılmadan besinlerdeki kimyasal bağ enejisinin ortaya çıkarılması olayına oksijensiz solunum denir.Bir hücreli canlılardan bira mayası ve bazı bakteriler oksijensiz solunum yapar.

Bir hücrelilerin bir kısmı ile çok hücreli organizmalar ise oksijenli solunum yapar.Bu yolla canlılar besinlerdeki kimyasal bağ enerjisinden oksijensiz solunuma göre daha fazla oranda yararlanabilir.

Bir hücreli ya da çok hücreli canlılar solunum ile elde edilen enerjiyi yeni gücrelerin yapımı için, madde sentezinde, hareket etmede, zararlı maddelerin uzaklaştırmasında kullanabilir.Canlılık özelliklerinin hemen hepsi enerji dönüşümleri ile gerçekleşir.

Havalar ısındığında ağacında olgunlaşan ve kızaran kirazlar bitkide üretim işinin olduğunu gösterir.Kirazdaki şeker fotosentez ile üretilmiştir.

Fotosentez bir çok tepkimenin gerçekleştiği hücre düzeyinde bir yapım olayıdır.Aynı kiraz ağacı fotosentezle ürettiği ve hücrelerinde depoladığı şekeri, gerektiğinde enerji elde etmek amacıyla solunumda kullanır.Oksijenli solunum ile yapı taşlarına ayrışması sonucu besinin kimyasal bağlarındaki enerji açığa çıkar.Solunum hücre düzeyinde gerçekleşen bir yıkım olayıdır.

Hücrede meydana gelen yapım ve yıkım tepkimelerinin tümüne metabolizma denir.

Yapım tepkimeleri ile canlıya özgü bileşikler sentezlenirken yıkım tepkimeleriyle enerji ve küçük yapı taşları elde edilir.

Beslenmeyle hücreye alınan besinler önce sindirime uğratılarak yapı taşlarına ayrıştırılır, daha sonra canlının ihtiyacı olan bileşikler sentezlenir.Yapı taşlarına ayrılmış bileşiklerin bir kısmı hücre solunumu ile su ve karbon dioksite kadar parçalanır.